Ziemia cedyńska ma do zaoferowania wiele atrakcji dla turystów aktywnych i pasjonatów historii. Najczęściej odwiedzanym punktem z pewnością jest Góra Czcibora (54,5m n.p.m.), która symbolizuje miejsce słynnej zwycięskiej bitwy Mieszka I nad wojskami margrabiego saskiego Hodona w 972 roku. Nazwa pochodzi od imienia Czcibora, brata Mieszka I, który w bitwie pod Cedynią dowodził jedną trzecią wojsk. W 1000 rocznicę bitwy, w 1972 roku, odsłonięto na niej 15 metrowy pomnik wykonany przez szczecińskich rzeźbiarzy Czesława Wronkę i Stanisława Biżka, przedstawiający stylizowanego orła wzbijającego się do lotu. Na górę wiedzie 270 kamiennych schodów. Polana pod górą jest ulubionym miejscem piknikowym, gdzie corocznie w czerwcu odbywa się inscenizacja bitwy oraz pokazy dawnych rzemiosł z okazji Dni Cedyni. Charakterystyczna dla tego miejsca jest również mozaika u podnóża góry, wykonana w 1972 roku, autorstwa Jerzego Chmielewskiego i Kazimierza Błonki, przedstawiająca wyobrażenie bitwy pod Cedynią. Ze szczytu wzgórza roztacza się imponująca panorama na dolinę Odry.
![Góra Czcibora](https://cedynia.pl/wp-content/uploads/2019/07/gora_czcibora.jpg)
Prawie 1000 lat po pierwszym zwycięstwie polskiego oręża, miała miejsce kolejna operacja militarna, przynosząca zapowiedź końca II wojny światowej. Bitwa o cedyńskie przedmoście w marcu i Forsowanie Odry w kwietniu 1945 roku oraz były jednymi z najcięższych starć polskich żołnierzy w drodze na Berlin. O skali tej operacji świadczą mogiły na Cmentarzu Wojennych w Starych Łysogórkach. Cedynia jest jednym z punktów szlaku pamięci: „Rejon Pamięci Narodowej Cedynia –Siekierki-Gozdowice”.
![Cmentarz Wojenny w Starych Łysogórkach](https://cedynia.pl/wp-content/uploads/2019/07/cmentarz_wojenny.jpg)
Cedynia, ulokowana na kilku wzgórzach, jest miastem niezwykle malowniczym i pełnym uroku. Można się o tym przekonać, spacerując po jej śródmieściu wzdłuż wznoszących się i opadających uliczek, zabudowanych XIX-wiecznymi kamienicami. Na jednym ze wzgórz w obrębie miasta znajduje się słowiańskie grodzisko, na kolejnym – średniowieczny klasztor cysterek.
Spacer po Cedyni rozpoczynamy od wizyty w Muzeum Regionalnym, mieszczącym się na parterze XIX-wiecznej kamieniczki przy placu Wolności. Wystawa stała pt. „ Z dziejów Cedyni i okolic” poświęcona jest przede wszystkim archeologicznym odkryciom i efektom badań m.in. prof. Władysława Filipowiaka w latach 50 i 60-tych XX wieku. Zbiory muzeum pochodzą głównie z wykopalisk archeologicznych na grodzisku, podgrodziu, cmentarzysku oraz z okolic Cedyni. Ekspozycje z zakresu paleontologii, archeologii i historii wojskowości były systematycznie wzbogacane dzięki darom mieszkańców. Wśród eksponatów paleontologicznych na uwagę zasługują przede wszystkim: poroże jelenia olbrzymiego oraz łopatka i cios mamuta. Z epoki kamienia oraz brązu i żelaza obejrzeć tu można przedmioty codziennego użytku, m.in. ozdoby, naczynia, broń, popielnice i żarna. Ze średniowiecza zachowały się, oprócz narzędzi i ceramiki stołowej, także elementy wyposażenia grobów szkieletowych z kośćmi do gry, krzesiwami, nożami. Muzeum posiada egzemplarze wczesnośredniowiecznej broni. Nie brakuje również eksponatów z okresu II wojny światowej, dokumentujących przebieg walk pod Cedynią w 1945 r., z udziałem 1. Samodzielnej Brygady Moździerzy WP, które prezentowane są na wystawie „Na drodze stała Odra”.
Zwiedzanie Cedyni to obowiązkowe wejście na wieżę widokową, z której roztacza się wyjątkowa panorama miasta i widok na Cedyńskie Żuławy. Zbudowana została w 1895 r. za rządów Burmistrza Cedyni Ernesta Melchera, jako pomnik dla uczczenia poległych podczas wojen Prus z Danią w 1864 r., Austrią w 1866 r. i Francją w latach 1870-1871. Wieża wznosi się na 14 m. W dolnej części wieży umieszczono tablice z nazwiskami poległych – trzy granitowe i jedną żeliwną, które w 1945r. zostały zniszczone. W czasie walk w lutym 1945 r. wieża służyła Armii Czerwonej jako punkt obserwacyjny. Po wojnie do 1956 r. użytkowana była przez Wojska Ochrony Pogranicza. Po 1956 r. została odremontowana i udostępniona do zwiedzania. Od czasów swego powstania wieża stała się główną atrakcją turystyczną okolicy i tłumnie odwiedzana jest przez turystów. Górująca nad miastem wieża sprawia, iż jest ona z daleka widoczna i stanowi jeden z charakterystycznych akcentów krajobrazu Cedyni i jej okolic.
![Wieża widokowa](https://cedynia.pl/wp-content/uploads/2019/07/wieza_widokowa.jpg)
W sąsiedztwie wieży, turysta odnajdzie niewielki kirkut – cmentarz żydowski o XVIII wiecznym rodowodzie, z kilkoma macewami. Społeczność żydowska w Cedyni nigdy nie była liczna. Pierwsze wzmianki o Żydach mieszkających w mieście pochodzą z 1801 roku. Wówczas w Cedyni żyło około 30 osób wyznania mojżeszowego, a sto lat później już tylko niespełna 10. W mieście nigdy nie wybudowano synagogi, zaś cmentarz założono w okolicy, w której mieszkała większość żydowskich obywateli miasta, w pobliżu dzisiejszej ulicy Kościuszki. Mimo zniszczeń w latach 30. XX wieku, cmentarz przetrwał II wojnę światową w nie najgorszym stanie. W wyniku działań cedyńskich społeczników w 2003 roku został przez mieszkańców uporządkowany. Na obszarze około 0,2 ha ustawiono ponownie 7 macew, z których najstarsza pochodzi z 1770 roku. W 2002 roku kirkut został wpisany do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego.
Kościół p.w. Narodzenia NMP z kostki granitowej pochodzi z przełomu XIII/XIV w. Zbudowany na planie prostokąta, z wyodrębnionym prezbiterium i wieżą od strony zachodniej. Przebudowany został w XVIII i XIX w., widoczne są ślady zamurowanych pierwotnych ostrołukowych portali i okien. Ścianę szczytową zdobią trzy blendy w układzie piramidalnym. Wieża pochodzi z 1893 r. Wewnątrz znajdują się dwie płyty nagrobne oraz barokowy ołtarz ambonowy z 1720 roku.
![Kościół p.w. Narodzenia NMP](https://cedynia.pl/wp-content/uploads/2019/07/kosciol.jpg)
Ratusz zbudowany w 1840 r., również obecnie jest siedzibą Urzędu Miejskiego. Współczesny obiekt wzniesiono na miejscu starego, z około XVI w. Do 1830 r. stała przed nim drewniana figura Rolanda o wysokości ponad 2 m. Przedstawiała postać rzymskiego wojownika, który w prawej ręce trzymał miecz wzniesiony w górę. Figura symbolizowała samodzielność sądowniczą miasta, pełniąc zarazem funkcję pręgierza. W 1836 r. figurę przekazano do muzeum w Berlinie.
Widok centrum miasta przypomina krajobraz górski. Na pochyłym rynku, pierzeja malowniczych XIX wiecznych kamieniczek stanowi najwartościowszy architektonicznie zespół budynków w Cedyni. W grupie tej wyróżniają się kamienice o eklektycznych fasadach z elementami neorenesansu północnego i neobaroku, bogatymi detalami architektonicznymi. Wznoszące się i opadające uliczki centrum miasta zabudowane są XIX wiecznymi domami mieszkalnymi i gospodarczymi. Na ulicy Chopina znajduje się budynek dawnego sądu i archiwum miejskiego z 1849 roku, późniejsza siedziba Straży Granicznej. Uwagę przyciągają kolorowe mozaiki zdobiące ściany budynku Poczty – z wyobrażeniem bitwy pod Cedynią autorstwa Jerzego Zdarewicza – i Urzędu Miasta – wyobrażenie herbu Cedyni autorstwa Antoniego Wróbla i Kazimiery Dagnan-Wróblewskiej.
![Ulica Staromiejska](https://cedynia.pl/wp-content/uploads/2019/07/cedynia_swierczewskiego.jpg)
Na końcu ulicy Kościuszki znajdują się piwnice do przechowywania wina z przełomu XVIII i XIX wieku, wydrążone w skarpie wzgórza. Przedłużeniem tej ulicy dochodzimy do doliny dawnego młyna wodnego z XIV w. Obecnie w miejscu stawu młyńskiego znajduje się basen pływacki. Obok wybudowano stadion sportowy, amfiteatr i pole namiotowe. Popularnym miejscem spacerów jest Aleja Kasztanowa, prowadząca wzdłuż Kanału Ulgi z Cedyni do Osinowa Dolnego, nasadzona w latach 60 – tych XIX wieku równocześnie z budową szosy i kanału. W obrębie miasta kanał został przykryty, a zakończenie alei przekształcone w rodzaj skweru. Przy kanale znajduje się kamienna kaskada z tego samego okresu.
Usytuowane na jednym ze wzgórz Grodzisko pochodzi z VI w. p. n. e. W latach 50-tych i 60-tych XX w. prowadzone były na grodzisku badania wykopaliskowe, natomiast na przełomie lat 60-70 i 80-tych, prowadzono wykopaliska na przyległym od północy cmentarzysku. W X-XII w. gród posiadał drewniano-kamienno-ziemne wały o wysokości 12m i konstrukcji hakowej, spotykane w innych polskich grodach z tego okresu. Po grodzisku pozostały dziś tylko ślady w postaci górującego nad miastem wzniesienia o rozmiarach około 100×120 m. W XIX w. wzgórze od strony miasta zostało częściowo zniszczone i zniwelowane. Z okazji obchodów milenijnych w 1966 r. na grodzisku ustawiono część ostrokołu, a u jego stóp umocowano stylizowane naczynie z napisem Pamięci praojcom, zwycięzcom Bitwy pod Cedynią w roku 972 w tysiąclecie państwa Polskiego składają hołd mieszkańcy ziemi szczecińskiej 972-1966. W 1985 r. przy wejściu na grodzisko ustawiono metalowy pomnik, z dwoma mieczami wbitymi w grunt, między którymi znajduje się tarcza z herbem miasta. U stóp tablica informacyjna z brązu z napisem: W dniu św. Jana Chrzciciela starli się w miejscowości zwanej Cedynią… Oprócz tego w centrum grodziska ustawiono metalowy pomnik, składający się z czterech stylizowanych włóczni i mieczy, na których znajdują się dwie tarcze z orłem piastowskim i współczesnym.
![Grodzisko](https://cedynia.pl/wp-content/uploads/2019/07/grodzisko.jpg)
Na sąsiadującym z grodem wzgórzu widoczne jest zachodnie skrzydło dawnego Klasztoru cysterek. Klasztor po raz pierwszy został wymieniony w 1278 r., zbudowano go na sąsiadującym z grodem wzgórzu. Kilkakrotnie był przebudowywany w XIV, XV i XVI wieku. Po reformacji i kasacie klasztoru w 1555r. istniała tu do 1611r. szkoła dla panien szlacheckiego pochodzenia. Po reformacji został przekształcony w folwark. W latach 1611-1811 był siedzibą domeny cedyńskiej, w latach 1811-1870 siedzibą Królewskiej Poczty, w okresie 1870-1940 ponownie przekształcony w folwark. Klasztor zniszczony został w 1945 r. Do naszych czasów przetrwało jedynie zachodnie skrzydło, w którym niegdyś mieścił się refektarz i dormitorium mniszek. Odbudowany i odrestaurowany budynek pełni obecnie funkcję hotelu oraz galerii malarstwa. Cedyński klasztor znajduje się na europejskim szlaku cysterskim.
![Cedyński klasztor](https://cedynia.pl/wp-content/uploads/2019/07/Klasztor_Cedynia_smll.jpg)