NIESUŁÓW (do 1945 r. – niem Neues Vorwerk)
LOKALIZACJA
Niesułów
(zwany niekiedy Kolonią Lubiechów) położony jest w
południowo-zachodniej części woj. zachodniopomorskiego i środkowej
części gm. Cedynia, przy lokalnej drodze z Lubiechowa Górnego do
Radostowa. Od strony północno-wschodniej osada sąsiaduje z Czachowem
(odległość ca 2, 5 km), od północno-zachodniej z Lubiechowem Górnym
(odległość ca 2, 5 km) i od południowo-zachodniej z Radostowem
(odległość ca 3 km). Bezpośrednie otoczenie wsi bezleśne, wykorzystywane
rolniczo. Teren osady pofałdowany.
RYS HISTORYCZNY
Pierwsza wzmianka: XIX w.
Pierwotna własność wsi: rycerska
Niesułów to dawny folwark powstały w pocz. XIX w. Brak informacji o właścicielach i wielkości zespołu.
HISTORYCZNA FORMA WSI
Układ przestrzenny
– pierwotny: folwark
– XIX i I poł. XX w.: folwark z kolonią mieszkalną
W
XIX w osadę tworzył rozległy zespół folwarczny o zgeometryzowanej,
zamkniętej kompozycji, ulokowany po północno-zachodniej stronie drogi do
Czachowa i po zachodniej stronie drogi, prowadzącej w kierunku
Lubiechowa Górnego. Stan taki uwidoczniony jest na mapie z 1890 r. W XX
w. zespołowi folwarcznemu towarzyszyła już kolonia mieszkalna o liniowej
kompozycji (wszystkie zagrody ulokowane po południowo-wschodniej
stronie drogi wiodącej do Czachowa).
Zabudowa
– pierwotna: folwark
– XIX, I poł. XXw.: zespól folwarczny i zagrody 2-3-budynkowe robotników majątku
W
końcu XIX w. obrębie zespołu folwarcznego kamienne i kamienno-ceglane
budynki gospodarcze rozlokowane były na obrzeżach prostokątnego,
przestronnego dziedzińca, założenie ogrodzone było murem kamiennym. Od
strony północno-zachodniej zespół ograniczyła trzyklepiskowa stodoła, a
od północno-wschodniej i południowo-zachodniej budynki inwentarskie (w
tym owczarnie). W sensie architektonicznym i funkcjonalnym budynki
folwarku nie odbiegały od powszechnie występujących XIX-wiecznych
wzorców. Brak informacji o miejscu posadowienia, konstrukcji i
charakterze architektonicznym dworu (lub budynku rządcy). Analiza mapy z
końca XIX w. nie daje jednoznacznej odpowiedzi w tej kwestii.
Prawdopodobnie budynek ten ulokowany był na południowo-wschodnim krańcu
zespołu i zwrócony szczytem w kierunku krótkiej alejki dojazdowej do
folwarku. Powstałe w latach 10-tych XX w. zagrody kolonii mieszkalnej
robotników folwarku składały się ze stosunkowo niewielkich chałup o
niewyszukanej architekturze, zwróconych szczytami w kierunku drogi oraz
towarzyszących im budynków inwentarsko-składowych, ustawionych w głębi
podwórz, kalenicowo do drogi.
Elementy funkcjonalne wsi
– zespół folwarczny: (opis powyżej)
– zieleń przydrożna: na początku XX w. główna droga wiejska NE – SW obsadzona została lipami i kasztanowcami.
WIEŚ WSPÓŁCZESNA
układ przestrzenny: rzędówka z zespołem pofolwarcznym
Ukształtowana
w 1. ćwierci XX w. forma przestrzenna osady nie wykazuje współcześnie
zmian (porównanie map z lat 40-tych XX w. i współczesnych wykazuje
ubytek jednej zagrody na krańcu póhiocno-wschodnim). Zagrody
rozmieszczone są po jednej, południowo-wschodniej stronie drogi w sposób
zwarty; poszczególne gospodarstwa rozdzielają jedynie ogrody
przydomowe. Po stronie północno-zachodniej ulokowany jest zespół
pofolwarczny.
Zabudowa
– zespół pofolwarczny
– średniorolne (3-budynkowe) zagrody chłopskie
Kompozycja
zespołu pofolwarcznego częściowo zatarta; wyburzone zostały obiektu
ulokowane niegdyś po południowo-wschodniej stronie dziedzińca
gospodarczego (jedna z owczarni i – przypuszczalnie – dwór). Istniejące
obecnie ceglane i kamiemo-ceglane budynki pofolwarczne są
zdewaloryzowane wskutek powojennych przebudów. W stosunkowo dobrym
stanie jest jedynie owczarnia (pod dachem naczółkowym) ustawiona po
północno-wschodniej stronie podwórza. Stan techniczny zagród dawnej
kolonii mieszkalnej dla robotników folwarcznych zróżnicowany. Część
chałup ustawionych szczytem do drogi ma przebudowane otwory okienne lub
wtórnie rozbudowaną bryłę.
Elementy funkcjonalne wsi
– zespół pofolwarczny (opis powyżej)
– zieleń przydrożna: zadrzewienie przydrożne (lipy, kasztanowce) zachowane w dobrym stanie zdrowotnym, bez większych ubytków.